آشنایی با تنگی مجرای ادرار و علل و علایم آن
تنگی مجرای ادرار چیست؟
مجرای ادرار یک لوله باریک در بدن است که ادرار را از مثانه به خارج هدایت می‌کند. در مردان این مجرا طولانی‌تر است و از پروستات و آلت تناسلی عبور می‌کند، به همین دلیل احتمال آسیب و بروز تنگی در آن بیشتر از زنان است.
وقتی به‌دلیل زخم، التهاب یا آسیب، دیواره مجرا ضخیم و سفت شود، مجرا باریک می‌شود و عبور ادرار با مشکل مواجه می‌گردد. به این وضعیت تنگی مجرای ادرار می‌گویند.
این بیماری می‌تواند خفیف باشد و فقط باعث ضعیف شدن جریان ادرار شود، یا در موارد شدیدتر باعث انسداد کامل خروجی مثانه گردد. در صورت عدم درمان به‌موقع، ممکن است مشکلات جدی مانند عفونت‌های مکرر، تشکیل سنگ در مثانه، و حتی آسیب به کلیه‌ها رخ دهد.
علل ایجاد تنگی مجرای ادرار
تنگی مجرا معمولاً در اثر ایجاد بافت اسکار (زخم) در داخل مجرا به وجود می‌آید. این بافت اسکار انعطاف‌پذیری طبیعی مجرا را از بین می‌برد و مسیر ادرار را تنگ می‌کند. علل شایع عبارتند از:
۱. عفونت‌ها
- عفونت‌های مقاربتی: بیماری‌هایی مانند سوزاک (گنوره) یا کلامیدیا می‌توانند موجب التهاب شدید و زخم شدن مجرا شوند.
- عفونت‌های ادراری مکرر: تکرار التهاب در طول زمان، به‌تدریج منجر به تنگی می‌شود.
۲. آسیب‌ها و ضربه‌ها
- تصادفات و شکستگی لگن: در حوادث شدید، ممکن است مجرا پاره شود و پس از ترمیم، بافت اسکار ایجاد گردد.
- آسیب به آلت تناسلی: ضربات مستقیم یا سقوط روی ناحیه تناسلی نیز می‌تواند باعث زخم شدن مجرا شود.
- آسیب ورزشی یا شغلی: مثلاً در برخی مشاغل یا فعالیت‌ها که فشار مکرر به پرینه (ناحیه بین مقعد و آلت) وارد می‌شود.
۳. روش‌های پزشکی و جراحی
- قرار دادن سوند ادراری به‌مدت طولانی، به‌ویژه اگر همراه با عفونت باشد.
- جراحی‌های پروستات یا مجرا که ممکن است به دیواره مجرا آسیب برسانند.
- آندوسکوپی‌ها و ابزار پزشکی که از طریق مجرا وارد می‌شوند.
۴. بیماری‌های التهابی و پوستی
بیماری‌هایی مثل لیکن اسکلروزوس (یک بیماری مزمن پوستی) باعث التهاب و تخریب بافت مجرا می‌شوند. این بیماری معمولاً با لکه‌های سفید روی پوست آلت همراه است و در صورت بی‌توجهی، می‌تواند منجر به تنگی‌های طولانی شود.
۵. علل مادرزادی
بعضی افراد از بدو تولد مجرای باریک‌تری دارند یا در مسیر مجرا بخش‌هایی وجود دارد که مستعد تنگی هستند.
۶. علل ناشناخته
در درصدی از بیماران، هیچ علت مشخصی یافت نمی‌شود و به آن تنگی مجرا با علت نامعلوم (ایدئوپاتیک) گفته می‌شود.
علایم تنگی مجرا
علایم می‌تواند خفیف یا شدید باشد و گاهی بیماران به‌دلیل عادت کردن به علایم، دیر به پزشک مراجعه می‌کنند. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
تغییر در جریان ادرار
- ضعیف یا باریک شدن جریان
- پاشیدن یا دوشاخه شدن ادرار
- طولانی شدن زمان ادرار کردن
- چکه کردن ادرار پس از تخلیه
مشکلات ادراری
- احساس تخلیه ناقص مثانه
- نیاز مکرر به دستشویی (تکرر ادرار)
- سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
- تأخیر در شروع ادرار (بیمار مدت طولانی باید صبر کند تا جریان آغاز شود)
عوارض و مشکلات همراه
- عفونت‌های مکرر ادراری به‌دلیل باقی ماندن ادرار در مثانه
- وجود خون در ادرار یا منی
- درد در پایین شکم یا پرینه
- در موارد شدید: احتباس ادرار (بیمار اصلاً قادر به دفع ادرار نیست) که یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود
چرا شناخت این علایم مهم است؟
اگر تنگی مجرا به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود:
- برگشت ادرار به سمت کلیه‌ها و آسیب کلیوی
- تشکیل سنگ در مثانه
- ضعیف شدن دیواره مثانه به‌مرور زمان
- اختلال در روابط جنسی (به‌دلیل درد یا خون در منی)
بنابراین آگاهی از علایم و مراجعه زودهنگام به پزشک اورولوژی، می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند و روند درمان را ساده‌تر سازد.
